دی شیخ با چراغ همی‌گشت گرد شهر
کز دیو و دد ملولم و انسانم آرزوست
گفتند یافت می‌نشود جسته‌ایم ما
گفت آنک یافت می‌نشود آنم آرزوست
(غزل شماره۴۴۱ «دیوان شمس»/ غزلیات مولوی)
عکس عمودی، رنگی
نمای روز، آفتابی و خارجی
عمودی و رنگی بودن عکس بسیار خوب انتخاب شده است.
قاب عمودی و دو مرد، مردی نقاشی شده و سایه مردی که در عکس دیده می‌شود، طعنه‌ای به «فمنیست» می‌زند.
«فمینیست بر این باور است که جوامع، دیدگاه مردان را در اولویت قرار می‌دهند و با زنان منصفانه رفتار نمی‌شود.»
عکس، پنج عنصر دارد:
1- نقاشی دیواری تزئینی با درختی تنومند و پرندگانی به اندازه غیر معمول، نشسته بر شاخه‌ها. کافی است گوش فرا دهیم تا صدای باغ و گلستان را در شهر مملو از هرگونه آلودگی، بشنویم.
این نقاشی در پس زمینه عکس قرار دارد.
دستگیره راه‌پله، لوله‌ای استیل است که خط قطری در تباین با شاخه‌های معوج درخت ایجاد کرده است.
2- سمت چپ عکس، در نقاشی فردی حضور دارد با خطوط نرم و مواج و قبای آبی رنگ، ردای قرمز، شال نارنجی بر گردن و دستاری به رنگ بژ بر سر که پوشش قرن هفتم را بازنمایی می‌کند. همچنین ماسکی آبی‌رنگ بر بینی و دهان خود زده است که زمان حاضر را به یاد می‌آورد و در عین حال نشانه ناتوانی از صحبت‌کردن است، لذا نوشتاری بر دست گرفته و خواست خود را فریاد می‌زند.
مرد در نقش مولوی است.
مولوی، به سمت چپ عکس نگاه می‌کند و در انتظار است.
3- در دست فرد لوحی چوبین قرار دارد که حاوی بخشی از اشعار مولاناست: «انسانم آرزوست». پس باید در «فانتزی» وی را «مولانا» بدانیم؛ برغم آنکه نوشته فارسی است و جهت خوانش آن از راست به چپ نگاه هدایت می‌شود و بر نگاه مولانا تأکید می‌گذارد.
4- در سمت راست از بالا به پایین، پلکانی سنگی و بژ رنگ دیده وجود دارد که دو خیابان غیر همسطح را به هم می‌رساند.
5- سایه مردی که بر سطح فانتزی مخاطب نشسته است، نشانه‌ای از «هبوط» دارد، در حالیکه مولانا مترصد آمدن «انسان کامل» است که از پلکان، «صعود» کند و به «استعلا» برسد.
خط دیدگانی قطری از سایه به مولانا، توجه را به بیرون عکس، از سمت چپ هدایت می‌کند.
سایه «یونگ»ی را نباید نادیده گرفت؛ زیرا آدمی خود را با سایه به تعادل می‌رساند. همچنین سایه به توجه نیاز دارد، در غیر اینصورت تاریک و سیاه می‌شود.
عکس بیننده را چند بار به چالش و تباین می‌کشاند؛ تباین زمانی و مکانی، تباین شاخه‌های درخت پر پیچ و نرمی و مواج بودن لباس، تباین زمینه و پیش زمینه، تباین متن نقاشی تصویری و متن نوشتاری و تباین سایه مرد و نقاشی.
چالش زمینه و شکل از «نگره گشتالت» در عکس، سایه؛ شکل است و نقاشی؛ زمینه؟
در عکس، نقاشی؛ شکل است یا سایه؛ زمینه؟
در عکس، سایه مرد می‌تواند نشانه نمایه‌ای از انسان باشد که در کمترین وجه خودنمایی می‌کند.
مولانای عکس، انتظاری ندارد تا «انسان» از سمت راست عکس وارد شود؛ لذا فقط بسنده به طرف چپ عکس کرده و منتظر ایستاده است و توجهی به «ظل انسان» که از طرف راست بالای عکس به سمت پایین می‌آید، ندارد.
مولانا «انسان کامل» را می‌جوید.
«انسان کامل از دیدگاه فارابی، انسانی است که از لحاظ تعقل و تفکر به بالاترین مراتب ممکن؛ یعنی به مرتبه عقل مستفاد و اتصال به عقل فعال رسیده است و سرشتی عالی، روحی بزرگ دارد و جامع صفات عالی اخلاقی و ملکات فاضله انسانی باشد.»
عکس حاضر، تلمیحی به داستان «دیوژن» دارد.
«دیوژن» فیلسوف یونانی است که به سال 413 قبل از میلاد زاده شد.
وقتی که «دیوژن» را دیدند که در روز روشن، با فانوسی افروخته در شهر می گشت، سبب را جویا شدند.
«دیوژن» پاسخ داد: آدمی می‌جویم!
آیا «انسان»(آدمی) به عکس(تصویر) در می‌آید؟
علی آذرنیا کماری
تهران
شنبه - پنجم مهرماه نود و نه