Carl De Keyzer بر پایه ساختن کانسپت هایی برخاسته از زیست جهان خود، با عناصر درون قاب (کیفیت های تجسمی و مسئله بازنمایی) و عناصر بیرون قاب (زمینه های فرهنگی، اجتماعی، ملی، بومی...) راهی به سوی دیدن می گشاید. او چه در حیطه ی زیبایی شناسی چه در بعد اندیشه ورزانه، توانایی عملگری هر دو وجه فرم و معنا را انسجام می بخشد. فرم که خود نیز شکلی ابتدایی از ساختار اصلی را در ارتباط با پیام داراست، رویارویی چالش برانگیز انسان (معاصر/ آینده) را با ماشین، هوشمندانه روایت می کند. و راه را بر دلالت های ضمنی بسیاری که می توانند شکل بگیرند، می گشاید.
با آنکه زایش یک عکس، رهیافتی است به گذشته، اما نقبی به آینده نیز هست. اگر بخواهم درست تر بگویم، تلنگری است به آینده. ارزش و اهمیت جهان معنایی، مفهومی و فرمی ثبت در گرو شتاب و التهابی است که عکس آبستن آن است. کاوش های تصویری Carl از محیط آشنا و زیسته ی خود -کوبا- نگاه جستجوگر و عمیق اش در عکس های اجتماعی، لایه های پنهان و نمایی غیر توریستی از شهری توریستی را به مخاطب عرضه می کند.
قوی ترین خط مجازی (خط دیداری) خط نگاه انسان است. در این جا با آنکه عکس مستقیم ما را نگاه نمی کند، اما ما را با کنشی مواجه می سازد که نقطه ی تلاقی نگاه مرد (پاریدولیا*) و کنش زن به شمار می رود. تحقق همین نقطه ی تلاقی در عکس موجب می شود تا حضور نمادین و حاشیه ای زن در لحظه ی درست، تاثیر تعیین کننده خود را در متن روایت های مردانه وارد و بی آنکه عجله یا تعمدی در نمایش پر سر و صدای یک حرف اجتماعی را داشته باشد با سکوت و تسلط، جایگاه پرقدرت زن را به تماشاگر یادآوری کند.
*پاریدولیا: دیدن الگو و اشکال آشنا در چیزهای تصادفی؛ در اینجا، دریافت و تصور چهره از خطوط و اشکال جلوی ماشین.
ماشین در این ثبت علیرغم پتانسیل های تصویری اش اهمیت ثانوی دارد و آنچه که این اثر را در ذهن ماندنی می کند، احساس ضمنی برخاسته از هم نشینی اش با انسان است. ماشین برای نیمرخ گریزان و کاراکتر زنانه، حامل نگاهی مردانه است که تمایل دارد برای طبیعی ترین و نامرئی ترین رفتار اجتماعی زن در نقش عنصر فعال و فرهنگ ساز جامعه، مانیفست جنسیتی ارائه کند که با ویژگی های ساختاری جامعه اش هم سو نیست. (جالب است بدانید میزان سقط جنین در کوبا علیرغم برخورداری از شاخص های بالای تغذیه و سلامت، دسترسی همگانی و رایگان به خدمات و مراقبت های بهداشتی نگران کننده است و هنجارگریزی! کاراکتر ثبت -حفظ جنین و ادامه بارداری- قابل ارزیابی.
عکس پلی است بین آنچه می بینیم و چیزی که می پنداریم، جهانی رازواره و اثرگذار نهفته بین دیدار و پندار. روز به روز تعریف و محدود کردن هنر مشکل تر می شود. در هنر معاصر که اساسا عکاسی یک کنش اجتماعی به حساب می آید، هنرمند بیش از آنکه در پی زیبایی شناسی باشد در پی دلالت گریست. حال آنکه یک اثر هنری/ عکس به تنهایی بیانگر نیست. بیانیه و گزاره ی هنرمند است که زمینه ی اثر و در برخی موارد، دلالت را بیان می کند و می تواند به فهم و درک بیشتر و تامل عمیق تر عکس بیانجامد. بااین حال عکاس می تواند به جامعه، فرهنگ و سیاست زمانه ی خود کنش نقادانه داشته باشد، بی آنکه چیزی به تصویر بیفزاید.
در قاب نمادین آنچه برای زن اهمیت دارد حرکت مدام و امکان گریزی است که کادر پیش پای او می گذارد. و او می داند در لحظه ای ناگهانی و غافلگیر کننده اسیر توجه عکاس شده است. افزون بر این که کادر و ترکیب انتخابی، فوری بودن اسنپ شات نیز این احساس به دام افتادن را تقویت می کند. شاید بیش از همه، این مساله در ذهنیت قاب مشهود باشد که زن را به صورت منفعل و کنش پذیر باز نموده است! یکی از مفاهیم تاثیر گذار که در دوره متاخر گسترش یافته است مفهوم "نگاه خیره مردانه" -the male gaze- است که توسط لورا مالوی مطرح شد. این دیدگاه به نقطه نظر اتخاذ شده در تصاویر متعدد نسبت به زنان می پردازد: به تصویر کشیدن زن به عنوان ابژه منفعل تمایلات جنسی.
گستره ی عکس تراکمی است از رفت و آمد خطوط پیاده رو، خیابان و کامیون که با نیرویی که به عکس می دهند، ترکیب بندی آن را پویا و پر تحرک می کنند. با همه ی نیرویی که در عکس جاری هست، فضا را می توان کامل تحت تاثیر حرکت و هیجان زن دانست. چشم به صورت طبیعی به دنبال تعادل می گردد، موقعیت زن در لبه ی کادر به عنوان عنصری که کشش بصری بیشتری دارد، با جذابیت نابرابر، نوعی همسنگی ایجاد می کند که تعادل پویای قاب را موجب می شود.
رویکرد عکاس در این تصویر هم سو با گرایش های هنری معاصر در عقب نشینی از توجهات آشکار بصری به نفع اشارات مفهومی و اجتماعی کنار می رود و در روایت تصویری اش از موضوع زن و ماشین در بستری فرهنگی؛ زیرساخت های اجتماعی، اندیشه هایی با بنیادهای مردسالاری را بر نمی تابد و در باب نابرابری، از دل ترکیبی هوشمندانه از فعالیتی روزمره سوء گیری جنسیتی را مورد بررسی قرار می دهد و نقش عنصر فعال فرهنگ ساز جامعه -زن/ مادر را پر رنگ روایت می کند. کارل با تاکید و تمرکز بر رنگ (تضاد دلپذیر رنگ قرمز و آبی، تشابه رنگ لباس زن با جلو پنجره ی ماشین) قدرت باروری نشانه ها را در ذهن مخاطب بالا می برد و به مدد دلالت های بصری ایجاد شده بر پایه ی تشابهات و تناقضات به واقعیت پنهان نهفته در تصویر جان می بخشد. (کارکرد رنگ های سرد و گرم در ارائه تونالیته های موجود به برجسته کردن ویژگی های گرافیکی ثبت کمک شایانی می کند.)
کادر افقی عکس بجاست، افقی بودن و گستردگی عکس باعث جلوگیری از فشاری نمی شود که حضور ماشین در کادر القا می کند. عرض کم پیاده رو، عرصه ی خیابان، ترکیب مثلثی و چینش 1 به 3 در تعارض با حقوق شهروندی، تعرضی تمام عیار را به نمایش می گذارد و هویت از دست رفته پیاده روها را خاطر نشان می کند.
فضای پیاده رو در تصرف غیر منطقی خیابان و کامیون؛ سودای شهر خودرو زده و آسیب پذیری انسان/ زن باردار را صریح تر بازگو می کند. فرهنگ عامه امروزه اجحاف گسترده ای به واژه پیاده داشته و در بسیاری از اتفاقاتی که در عرصه ی تعاملات شهری نقش می بندد، سوارگی را در برابر پیادگی امتیار و برتری می شمارد و کفه ی ترازو را به آهن در برابر انسان تفوق می دهد. با این نگاه با توسعه افراطی ماشین روابط انسانی نیز تحت الشعاع قرار می گیرد و مسیر توسعه و چشم اندازهای شهری بر مبنای شهری ماشین محور زیر ساخت های شهری را به خدمت می گیرد. در قرن بیست ویکم و حاکمیت دوره مدرنیسم، این خودرو ها هستند که بر انسان غلبه کرده و طراحی های شهری را تحت تاثیر قرار می دهند. در شرایطی که ضروری ترین ویژگی یک شهر باید فراهم کردن امکانات و ظرفیت های لازم برای حرکت پیاده باشد.
* لباس راحت و خانگی؛ در پیاده روهای شهری افراد تا اندازه ای از "ناشناسی" خود بیرون می آیند، بدون آنکه حوزه ی زندگی خصوصی خود را از دست بدهند.
Carl De Keyzer
Member of Magnum Photos
Cuba
کتاب جدید: "کوبا، لا لوچا". منتشر شده توسط Lannoo / بلژیک
نمایشگاه در گالری روبرتو پولو / بروکسل 2016